Sztukmistrz z Lublina

Uciec od wolności

Jasza Mazur, tytułowy sztukmistrz z Lublina, większość czasu spędza w drodze, prezentując swoje akrobatyczne i iluzjonistyczne umiejętności. Jego drugim domem jest Warszawa, gdzie prowadzi jakże odmienne, beztroskie życie. Jednocześnie mimo swoich niezaprzeczalnych talentów czuje się niedoceniony. Utwierdza go w tym przekonaniu impresario Wolski, snując miraże o wielkiej karierze i równie wielkich pieniądzach.

Nasz bohater jest człowiekiem swojej epoki, otwartym na aktualne wydarzenia i trendy. Czyta prasę, interesuje się postępami w nauce, szuka odpowiedzi na pytania o sens i naturę świata. Pyta także o Boga, bo choć uważa się za ateistę, nadal żywa w nim jest tradycja przodków. Balansuje więc na krawędzi dwóch kultur i dwóch religii – żydowskiej i zachodnioeuropejskiej.

W życie Jaszy najwięcej zamieszania i niepokoju wnoszą związki z kobietami. Darzy miłością żonę Esterę, cierpliwie oczekującą na powroty męża, ale i swoje kochanki. Decydującym momentem jest pojawienie się Emilii, Polki, zauroczonej jego osobowością i gotowej, pod pewnymi warunkami, związać się z nim na resztę życia. Żądania Emilii współgrają z aspiracjami Jaszy. Jest to pierwsza kobieta, która wydaje się mieć nad nim władzę. Problemy się piętrzą. Wśród nich jest jeden, banalny – Jasza, choć żyje na wysokim poziomie, tonie w długach. Sposobów na zdobycie choćby małej fortuny, która umożliwiłaby odcięcie się od dotychczasowego życia, nie ma wiele. I Jasza wybiera taki, który nie może skończyć się inaczej, niż klęską. Czy okaże się także szansą?

Losy sztukmistrza budzą niejednoznaczne uczucia i refleksje. Nie jest to bohater, z którym łatwo się utożsamić. Niemniej pytania, które sobie stawia, to dylematy ważne i zawsze aktualne. Czym jest wolność i gdzie są jej granice? Czy można odciąć się od tradycji, która kształtuje naszą wrażliwość i kodeks moralny? Na czym polega odpowiedzialność?

Isaak Bashevis Singer urodził się w 1902 roku w Leoncinie, wsi niedaleko Grodziska Mazowieckiego. Jako pisarz debiutował jeszcze w Polsce, ale największą sławę przyniosły mu powieści i opowiadania napisane w Stanach Zjednoczonych, dokąd wyemigrował w 1935 roku. Singer tworzył w jidysz. Choć nigdy nie wrócił do Polski, mówił, że przede wszystkim czuje się warszawiakiem z ulicy Krochmalnej. W 1978 roku został laureatem Nagrody Nobla.

Marzanna Kuszyńska