Cesarz

„Pieniądz w kraju biednym i w kraju bogatym
są to dwie różne rzeczy”

Cesarz, który przyniósł Ryszardowi Kapuścińskiemu międzynarodową sławę – wydany w kilkudziesięciu językach i wielokrotnie nagradzany (angielski „Sunday Times” uhonorował go tytułem książki roku) – od początku interpretowany był jako aluzja do ówczesnej sytuacji politycznej w Polsce. Bo to nie tylko znakomita powieść reportażowa, w której dworzanie cesarza Etiopii Hajle Sellasje – od ministra pióra po szatnego sądu imperialnego – opowiadają o władcy i pracy dla niego, ujawniając przy tym własną ślepą lojalność, lizusostwo, donosicielstwo i uległość, wynikające głównie z pazerności i strachu. To przede wszystkim doskonale obnażone mechanizmy funkcjonowania i rozpadu państwa totalitarnego, z manipulacją, zastraszaniem i skłócaniem poddanych na czele.

Każdą z części – Tron, Idzie, idzie i Rozpad – poprzedzają nieoczywiste cytaty (np. słowa z przedwojennej piosenki warszawskiej), które skłaniają do myślenia o naszym świecie i o okrucieństwie totalitaryzmu, równie groźnego dziś jak w 1978 roku.

Amerykański pisarz John Updike nazwał tę powieść „magiczną refleksją, która często przemienia się w poezję i aforyzm”. Sięgnijmy więc – ponownie czy po raz pierwszy – po Cesarza, dając sobie szansę na refleksje, czytając m.in., że „im bardziej zapadały się fundamenty cesarstwa, tym gwałtowniej wybrańcy parli na szkatułę”.

Dorota Koman